Wat is een fata morgana?

Fata morgana wordt omschreven als een meervoudige luchtspiegeling die
onder bepaalde weersomstandigheden in de lucht te zien is.
Luchtspiegelingen zijn in de zomer vaak te zien boven heet asfalt. Het
lijkt dan alsof er in de verte een meer van water op de weg ligt. Dit komt
doordat de luchttemperatuur vlak boven het asfalt veel hoger is dan de
temperatuur wat hoger in de lucht.

Deze twee luchtlagen van verschillende temperatuur werken als een soort lens.
Het licht dat van de lucht op het asfalt valt, wordt voordat het het asfalt bereikt
omgebogen en in de richting van de waarnemer gestuurd. Het licht van de lucht,
en dus de lucht zelf, lijkt dan voor een waarnemer uit het asfalt te komen.
Een minimale ombuiging van het licht is al voldoende om een dergelijke
effect te krijgen. Dit soort luchtspiegelingen mag men eigenlijk geen fata
morgana's noemen omdat ze niet in de lucht zelf te zien zijn. Maar het
principe achter hoe deze luchtspiegelingen ontstaan is hetzelfde als bij
een fata morgana.

Bij een fata morgana zijn er namelijk ook luchtlagen van verschillende
temperaturen die zorgen voor een ombuiging van het licht. Alleen zijn er
bij een fata morgana twee verschillen. Het eerste verschil is dat de koude
luchtlaag, in tegenstelling tot in het voorbeeld over het asfalt, onder de
warmere luchtlaag ligt.Hierdoor buigt het licht juist de andere kant om
en lijkt het alsof het licht dat afkomstig is van het aardoppervlak uit de
atmosfeer komt. De waarnemer ziet dan een stuk van het aardoppervlak
in de lucht zweven. Dit beeld is een spiegelbeeld, dus ondersteboven.


Het tweede punt waarin een fata morgana verschilt van een gewone
luchtspiegeling is dat er meerdere luchtspiegelingen op kunnen treden in
plaats van een enkele.Dit komt omdat er vaak meerdere luchtlagen met
verschillende temperaturen in de atmosfeer zijn. Hierdoor kunnen
luchtspiegelingen herhaaldelijk nogmaals gespiegeld worden. Een
waarnemer op zee ziet dan bijvoorbeeld een boot die op zijn kop staat,
met daarboven een boot die recht overeind staat.

Er kunnen een aantal van dit soort beelden boven elkaar te zien zijn, waarbij
de beelden overigens ook nog steeds groter kunnen worden. Voor een
waarnemer lijkt het dan dat een ver verwijderde boot heel dichtbij vaart.
Dit geheel aan beelden, de totale luchtspiegeling, heet een Fata Morgana.

Fata morgana's hebben nog een bijzonderheid dat met de horizon te
maken heeft. Voor een waarnemer op 1.80 meter hoogte lijkt de horizon
ver weg, maar toch is hij slechts 5 km van hem verwijderd. Bij een fata
morgana kunnen nu zelfs voorwerpen van ver achter de horizon zodanig
gespiegeld worden, dat ze voor de waarnemer zichtbaar zijn. Objecten
tot zelfs tientallen kilometers afstand kunnen zo zichtbaar worden.

Een boot op zee die achter de horizon vaart en dus zelf niet gezien kan
worden, kan als een fata morgana in de lucht waargenomen worden, en
dan ook nog meerdere malen uitvergroot. Wellicht is de bekende sage
over de Vliegende Hollander ontstaan doordat men grote fata morgana's
van zeilschepen heeft aangezien voor spookschepen.


Fata morgana's zijn vooral te zien in de poolgebieden en boven de zee.
Het woord fata morgana stamt overigens uit het Italiaans. Het verwijst
naar Morgana le Fay, een fee uit de legendes van koning Arthur. Zij zou
de luchtspiegelingen bij Messina in Sicilië veroorzaken.

@Eva - bijzondernieuws Twee voorbeeldvideo's: